دیابت شیرین به بیماری هایی گفته می شود که در مصرف قند خون ( گلوکز) اختلال ایجاد می کنند. گلوکز ماده حیاتی برای بدن است و منبع اصلی انرژی برای سلول های تشکیل دهنده عضلات و بافت ها به شمار می رود. همچنین ، سوخت اصلی سلول های مغزی است.
دیابت چیست
علت بروز دیابت متفاوت است اما فرقی ندارد که مبتلا به چه نوع دیابتی باشید ، به هر حال ، مقدار قند خونتان افزایش می یابد. مقدار قند خون زیاد می توانند مشکلات جدی برای بدن ایجاد کند. دیابت نوع ۱ و نوع ۲ از جمله بیماری های مزمن هستند. احتمال بهبود دیابت در شرایطی اتفاق می افتد که مبتلا به پری دیابت باشید.
در این صورت مقدار قند خون بیش از اندازه طبیعی است اما به اندازه ای بالا نیست که بتوان فرد را مبتلا به دیابت دانست. دیابت بارداری هم درمان شدنی است ، دیابت بارداری در دوران بارداری اتفاق می افتد و بعد از زایمان بهبود پیدا می کند.
نشانه های دیابت
نشانه های بیماری دیابت به مقدار قند خون بستگی دارد. در برخی از مبتلایان به خصوص در نوع پری دیابت یا دیابت نوع ۲ ، در ابتدا نشانه ای بروز نمی کند. در دیابت نوع ۱ نشانه ها به سرعت و جدی تر ظاهر می شوند. برخی از علائم و نشانه های دیابت نوع ۱ و نوع ۲ عبارتند از :
- تشنگی شدید
- ادرار شدید
- گرسنگی شدید
- کاهش وزن بدن به طور غیر عادی
- وجود کتون ندر ادرار( کتون براثر شکسته شدن ملکلول های عضلات و چربی ها در زمان فقدان انسولین ایجاد می شود)
- سرگیجه
- تحریک پذیری
- تاری دید
- کنُد شدن ترمیم زخم
- بروز عفونت های متعدد مانند عفونت لثه یا عفونت های پوستی و عفونت های واژینال
دیابت نوع ۱ در هر گروه سنی ممکنست بروز کند البته در دوران کودکی یا نوجوانی بیشتر دیده می شود. ابتلا به دیابت نوع ۲ بیشتر رایج است و می تواند در هر سنی بروز کند که بیشتر سنین بالاتر از ۴۰ سال را درگیر می کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
- وقتی که کودکتان ممکنست مبتلا به دیابت باشد: اگر هر نوع نشانه دیابت را مشاهده کردید ، با پزشک تماس بگیرید. هر چه زودتر تشخیص داده شود ، درمان هم زودتر آغاز خواهد شد.
- وقتی که تشخیص داده شد که مبتلا به دیابت هستید: بعد از گرفتن تشخیص خود باید داروها را مصرف کنید تا مقدار قند خون پایین آمده و ثابت شود.
علت های بروز دیابت
برای شناخت بیماری دیابت ابتدا باید بدانید که گلوکز در بدن چه کاری انجام می دهد.
انسولین چگونه عمل می کند؟
انسولین هورمونی است که از غدد پشت و بالای پانکراس تولید می شود.
- پانکراس انسولین را وارد جریان خون می کند.
- انسولین در جریان خون حرکت کرده و به سلول ها می رسد و کمک می کند که قند وارد سلول های بدن شود.
- انسولین مقدار قند خون اضافی در جریان خون را کاهش می دهد
- وقتی که مقدار قند خونتان کاهش پیدا کرد ، ترشح انسولین هم از پانکراس کاهش می یابد
نقش گلوکز در بدن
گلوکز ، یک قند است ، منبع انرژی سلولهای عضلانی و بافت های دیگر به شمار می آید.
- گلوکز از دو منبع اصلی به دست می آید : غذا و کبد
- قند وارد جریان خون می شود ، در جریان خون با حضور انسولین می تواند وارد سلول ها شود
- کبد گلوکز را ذخیره و تولید می کند
- وقتی که سطوح گلوکز خون کاهش می یابد ، مانند زمانی که غذا نخورده باشید ، کبد گلیکوژن ذخیره شده را تجزیه کرده و به گلوکز تبدیل می کند تا سطح گلوکز خون را به اندازه طبیعی باز گردد.
علت های بروز دیابت نوع ۱
دیابت چیست نوع ۱؟ علت اصلی بروز دیابت نوع ۱ ناشناخته است. اما برخی معتقدند که به سیستم ایمنی بدن مرتبط است . سیستم ایمنی بدن با باکتری ها یا ویروس ها مبارزه می کند و در این جا سلول های تولید کننده انسولین واقع در پانکراس را مورد حمله قرار داده و از بین می برد. در نتیجه بدن شما انسولین کم دارد یا اصلا انسولین تولید نمی کند. قند موجود در خون هم به جای به مصرف رسیدن توسط سلول ها در خون انباشته می شود.
علت های بروز پری دیابت و دیابت نوع ۲
نوع دوم دیابت چیست؟ در مورد ابتلا به پری دیابت ، که می تواند به بروز دیابت نوع ۲ بیانجامد. سلول ها نسبت به عملکرد انسولین مقاوم می شوند و پانکراس نمی تواند انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت ایجاد شده تولید کند. قند خون هم به جای حرکت به سمت سلول ها و به مصرف رسیدن ، در خون انباشته می شود.
علت اصلی بروز این عارضه معلوم نیست ولی به نظر می رسد که ژنتیک و عوامل محیطی نقش مهمی در بروز دیابت نوع ۲ ایفا می کنند. بیش وزن بودن هم با بروز دیابت نوع ۲ رابطه مستقیم دارد ولی هر فردی که مبتلا به دیابت نوع ۲ است ، الزاما بیش وزن نیست.
علت های بروز دیابت در بارداری
در دوران بارداری جفت هورمون هایی را ترشح می کند که به دوام بارداری کمک می کنند. این هورمون ها سلول ها را نسبت به انسولین مقاوم می سازند. به طور طبیعی ، پانکراس از طریق تولید انسولین اضافی به این مقاومت پاسخ می دهد اما در مواردی پانکراس نمی تواند ادامه دهد و در نتیجه مقدار کمی قند وارد سلول ها شده و مقدار زیادی در خون انباشته می شود که به بروز دیابت بارداری می انجامد.
عوامل خطر
عوامل خطر دیابت چیست؟ به نوع دیابت بستگی دارند. عوامل خطر بروز دیابت نوع ۱ عبارتند از :
- سابقه فامیلی : اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر به دیابت نوع ۱ مبتلا باشد احتمال ابتلا بیشتر می شود.
- عوامل محیطی: شرایطی مانند قرار گرفتن در معرض بیماری های ویروسی نقش مهمی در بروز دیابت نوع ۱ دارد.
- آسیب دیدگی سلول های ایمنی بدن ( اتو آنتی بادی ها ) : گاهی اوقات اعضای خانواده فرد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای ابتلا به دیابت اتوآنتی بادی مورد آزمایش قرار می گیرند. اگر این آنتی بادی در خونتان باشد احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ بیشتر است. اما همه افرادی که این آنتی بادی را دارند به دیابت مبتلا نمی شوند.
- عوامل جغرافیایی: در کشورهای خاصی از جمله فنلاند و سوئد تعداد مبتلایان به دیابت نوع ۱ بیشتر است.
عوامل خطر در بروز پری دیابت چیست و دیابت نوع ۲
پژوهشگران هنوز نتوانستند به طور قطع علت ابتلا به دیابت نوع ۲ و پری دیابت را بیان کنند. اما واضح است که وجود عوامل زیر می تواند در بروز بیماری موثر باشد:
- وزن بدن : هرقدر بافت چربی بیشتری داشته باشید مقاومت سلول ها به انسولین بیشتر می شود.
- بی حرکتی: هر قدر فعالیت بدنتان کم تر باشد ، بیشتر در معرض خطر قرار دارید. انجام فعالیت بدنی به شما کمک می کند که وزن خود را کنترل کرده و با مصرف گلوکز جهت تامین انرژی حساسیت سلول ها نسبت به انسولین را حفظ نمایید.
- سابقه خانوادگی: اگر در خانواده والدین یا خواهر و برادر به دیابت نوع ۲ مبتلا باشند ، احتمال ابتلا به بیماری زیاد می شود.
- سن : با بالا رفتن سن ، احتمال ابتلا به بیماری دیابت بیشتر می شود. ممکنست به این خاطر باشد که فعالیت بدنی تان کمتر می شود ، توده عضلانی کاهش می یابد و به وزنتان افزوده می شود. اما ابتلا به دیابت نوع ۲ در بین کودکان ، نوجوانان و جوانان هم دیده می شود.
- سندرم پلی کیستیک تخمدان: در زنان ، ابتلا به سندرم پلی کیستیک تخمدان ( عارضه ای که با قاعدگی نامنظم ، رشد موهای زائد و چاقی همراه است ) احتمال ابتلا به دیابت را افزایش می دهد.
- پرفشاری خون : اگر مقدار فشار خون بالاتر از ۱۴۰ روی ۹۰ میلی متر جیوه باشد احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ زیاد می شود.
- سطوح نامنظم کلسترول و تری گلیسیرید خون : اگر سطح لیپوپروتئین با دانسیته زیاد ( HDL) یا همان کلسترول خوب در خون کاهش یابد ، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ بیشتر می شود. تری گلیسیرید ها نوع دیگری از چربی هستند که در خون وجود دارند. اگر مقدار تری گلیسیریدهای خون زیاد شود ، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ هم بیشتر خواهد شد. پزشک با تجویز آزمایش می تواند سطح چربی های خون شما را تعیین نماید.
عوامل خطر در بارداری دیابت چیست
زنان باردار ممکنست به دیابت بارداری مبتلا شوند. اما برخی از زنان در معرض خطر بیشتری قرار دارند ، عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری عبارتند از :
- سن : زنان ۲۵ سال به بالا
- سابقه ابتلا به دیابت در خانواده یا سابقه شخصی فرد : اگر مبتلا به پری دیابت هستید ( که زمینه را برای ابتلا به دیابت ۲ فراهم می سازد) یا اگر یک فامیل نزدیکتان هم مبتلا باشد ، مانند والدین یا خواهر و برادر، ممکنست در معرض ابتلا به دیابت بارداری قرار داشته باشید. اگر در بارداری قبلی هم به دیابت مبتلا شدید ، اگر نوزاد بسیار درشت به دنیا آورده اید یا سقط غیر قابل پیش بینی داشته اید ممکنست به دیابت بارداری مبتلا باشید.
- وزن : بیش وزنی پیش از بارداری می تواند احتمال ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد
- نژاد: به دلایلی که هنوز مشخص نیست زنان سیاهپوست ، اسپانیایی ، سرخپوست آمریکایی و آسیایی ها بیشتر به دیابت بارداری مبتلا می شوند
عوارض جانبی دیابت چیست؟
عوارض جانبی دراز مدت ناشی از دیابت به تدریج خود را نشان می دهند. هرقدر مدت ابتلا به دیابت طولانی تر باشد ، هر قدر کم تر بتوانید مقدار قند خون خود را تحت کنترل درآورید ، احتمال بروز عوارض جانبی بیشتر خواهد شد. عوارض جانبی ناشی از دیابت ناتوان کننده و حتی مرگ بار است . عوارض جانبی دیابت عبارتند از:
- ابتلا به بیماری های قلبی – عروقی: ابتلا به دیابت احتمال بروز مشکلات قلبی – عروقی را افزایش می دهد از جمله بیماری شریانی قلب که با درد قفسه سینه ، آنژین صدری ، حمله قلبی ، سکته مغزی و تنگ شدن شریان ها. اگر مبتلا به دیابت هستید ممکنست دچار حمله قلبی یا سکته مغزی شوید.
- آسیب دیدگی عصبی ( نوروپاتی ) : افزایش میزان قند خون به دیواره عروق خونی که اعصاب را تغذیه می کنند آسیب می رساند به خصوص اعصاب ناحیه پاها . در نتیجه احساس بیحسی ، سنگینی ، سوزش یا درد در نوک انگشتان یا انگشت شست بروز کرده و به تدریج به سمت بالا انتشار می یابد. اگر درمان نشود ممکنست احساس در نواحی آسیب دیدگی را از دست بدهید. آسیب دیدگی اعصاب گوارشی منجر به بروز مشکلاتی مانند تهوع ، استفراغ ، اسهال یا یبوست می شود. در مردان به ناتوانی جنسی می انجامد.
- آسیب دیدگی کلیوی: کلیه ها از میلیون ها شبکه عروقی ظریف تشکیل شده اند ( به نام گلومرول) که مواد زائد را از خون جدا می سازند. ابتلا به دیابت می تواند به این سیستم فیلتر کننده آسیب برساند. آسیب دیدگی شدید می تواند منجر به بروز نارسایی کلیوی یا بیماری برگشت ناپذیر و از کارافتادن کلیه بیانجامد که نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد .
- آسیب دیدگی چشم ها ( رتینوپاتی): ابتلا به دیابت می تواند به عروق خونی شبکیه آسیب برساند که به نابینایی می انجامد. همچنین ، می تواند خطر بروز مشکلات چشمی از جمله کاتاراکت ( آب مروارید) یا گلوکوم را افزایش دهد.
- آسیب دیدگی پاها: آسیب دیدگی اعصاب پاها یا کاهش میزان جریان خون در پاها احتمال بروز آسیب دیدگی در پاها را افزایش می دهد. اگر درمان نشود ، یک بریدگی کوچک یا تاول ممکنست دچار عفونت شدید شود که خیلی دیر خوب می شود. بروز این عفونت ها ممکنست احتمال قطع انگشت پا یا پای فرد مبتلا را زیاد کند.
- بیماری های پوستی : ابتلا به دیابت احتمال ابتلا به بیماری های پوستی را زیاد می کند. از جمله ابتلا به عفونت های قارچی و باکتریایی
- نقص شنوایی: نقص شنوایی در مبتلایان به دیابت دیده می شود
- بیماری آلزایمر: ابتلا به دیابت نوع ۲ می تواند خطر ابتلا به دمانس یا فراموشی را زیاد می کند. هرقدر در کنترل قند خون شکست بخورید ، احتمال ابتلا بیشتر می شود. البته علت بروز این عارضه در مبتلایان به دیابت مشخص نیست.
- افسردگی : نشانه های افسردگی در مبتلایان به دیابت نوع ۱ و ۲ زیاد دیده می شود. ابتلا به افسردگی سبب می شود که فرد نتواند بیماری دیابت خود را تحت کنترل داشته باشد و ممکنست وضعیت را وخیم تر سازد.
میتوانید مقالات بیشتری درباره دیابت بخوانید.
عوارض دیابت بارداری
عوارض بارداری دیابت چیست؟ بیشتر مادران باردار مبتلا به دیابت بارداری نوزادان سالم به دنیا می آورند. البته اگر قند خون بالا کنترل نشود ممکنست برای خود فرد و نوزاد مشکلاتی به بار آورد.
عوارض دیابت چیست بارداری در نوزاد عبارتند از :
- وزن زیاد: وجود قند زیاد در خون که از جفت می گذرد ، پانکراس جنین را تحریک می کند که انسولین بیشتری تولید کند در نتیجه بدن جنین رشد بیشتری می کند . به دنیا آمدن نوزادان درشت نیاز به انجام عمل سزارین دارد.
- کاهش میزان قند خون: گاهی اوقات نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری بعد از تولد دچار کاهش قند خون ( هیپوگلیسمی ) می شوند زیرا بدنشان انسولین زیادی ترشح می کند. با تغذیه سریع نوزاد و تزریق سرم قندی می توان سطح قند خون نوزاد را به حد طبیعی بازگرداند.
- ابتلا به دیابت نوع ۲ در بزرگسالی: نوزادانی که از مادران مبتلا به دیابت بارداری متولد می شوند ممکنست در بزرگسالی به چاقی و دیابت نوع ۲ مبتلا شوند.
- مرگ: اگر دیابت بارداری درمان نشود ممکنست به مرگ نوزاد حتی چند دقیقه بعد از تولد منجر شود.
عوارض دیگر در مادر مبتلا به دیابت چیست در بارداری
- پری اکلمپسی : این عارضه با پرفشاری خون ، افزایش مقدار پروتئین در ادرار و تورم پاها همراه است . بروز پری اکلمپسی می تواند برای مادر و نوزاد بسیار خطرناک باشد.
- ابتلا ی مجدد به دیابت بارداری :اگر یک بار در بارداری خود به دیابت مبتلا شوید ممکنست که باز هم در بارداری های بعدی به این عارضه مبتلا شوید. البته با بالا رفتن سن ممکنست به دیابت ، به خصوص نوع ۲ مبتلا شوید.
پری دیابت ممکنست به دیابت نوع ۲ تبدیل شود.
پیشگیری از دیابت
می توان از ابتلا به دیابت چیست نوع ۱ پیشگیری کرد. هرچند ، با رعایت یک سبک زندگی سالم از بروز دیابت نوع ۲ و حتی دیابت بارداری هم می توان جلوگیری نمود.
- غذاهای سالم بخورید: غذاهایی بخورید که کالری و چربی کم و فیبر زیاد داشته باشند. میوه ، سبزی و غلات کامل مصرف کنید. با ایجاد تنوع در رژیم غذایی پایبندی به یک رژیم سالم را لذتبخش کنید.
- فعالیت بدنی بیشتری داشته باشید: ۳۰ دقیقه در روز فعالیت بدنی متوسط داشته باشید . روزانه پیاده روی کنید. اگر می توانید دوچرخه سواری کنید. شنا کنید ، و اگر نمی توانید یک برنامه ورزشی جدی را پیگیری کنید ، در مدت زمان کوتاه در روز به فعالیت بدنی بپردازید.
- وزن زیادی را کاهش دهید: اگر بیش وزن هستید باید حداقل ۷ درصد از وزن خود را کاهش دهید به طور مثال اگر وزنتان ۹۰ کیلو و ۷۰۰ گرم باشد باید ۴/۶ کیلوگرم وزن کم کنید. در این صورت احتمال ابتلا به دیابت کاهش می یابد.
- در حین بارداری وزن کم نکنید با پزشک خود درباره مقدار اضافه وزن مجاز در دوران بارداری مشورت کنید.
- وزن خود را در یک مقدار ثابت نگه دارید ، غذا خوردن و فعالیت های بدنی خود را تنظیم کنید تا وزنتان زیاد نشود. به یاد داشته باشید که کاهش وزن می تواند قلب و بدن شما را سالم نگه داشته و اعتماد به نفستان را افزایش دهد.
- گاهی اوقات مصرف داروها هم توصیه می شود . مصرف داروهای ضد دیابت خوراکی مانند متفورمین (گلوکوفاژ) می تواند مقدار قند خون در مبتلایان به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد. اما با مصرف دارو باز هم باید سبک زندگی سالم داشته باشید.
- باید حداقل سالی یک بار مقدار قند خون خود را کنترل کنید.
